Je kunt levende ecosystemen niet sturen. Je dient ermee in dialoog te gaan.

Moderne organisaties dienen te worden ingericht als levende ecosystemen zodat ze zichzelf kunnen vernieuwen. Je kunt dan wel beter een paar dingen begrijpen over complexe levende systemen. Bijvoorbeeld dat je de gedachte aan controle erover wel kunt opgeven. Je kunt levende ecosystemen niet beheersen, alleen verstoren. Hier is een treffend voorbeeld. Toen de Europese immigranten Amerika meer en meer bevolkten, kwamen ze in botsing met de lokale bevolking. Niet alleen mens maar ook dier. Een van de diersoorten waar mensen vanaf wilden, waren de coyotes. In het begin van de negentiende eeuw kwamen coyotes alleen voor ten westen van de Mississippi, een gebied dat nu elf staten omvat. Allerlei acties werden op touw gezet om de coyotes uit te roeien: premiejagers die vallen zetten, vergiftigd aas, contraceptieve middelen in voedsel en wat dies meer zij. Het resultaat? Naar schatting drie miljard dollar verder vindt men nu coyotes in negenenveertig staten en zelfs in grote steden zoals New York en Los Angeles. De moderne coyote is twintig procent groter dan honderd jaar geleden en is ook ‘slimmer’. Onder weerstand worden dingen sterker en groter, net zoals spieren die wij trainen onder spanning. Een aantal coyotes vluchtte noordwaarts en ging zich vermengen met de fysiek grotere wolven. Die sterkere soort kwam vervolgens weer zuidwaarts en broedde met de lokale coyotes. De constante jacht op coyotes zette een leerproces in werking waardoor ze collectief ook slimmer werden. In plaats van minder coyotes zijn er nu meer, en ze zijn geografisch meer verspreid en slimmer en gevaarlijker. Ze zijn door het verlies van hun eigen ecosysteem ook gedwongen gewend te raken aan steden waar ze nu elke nacht katten en kleine honden opeten, tot groot verdriet van de eigenaars. Je kunt een complex ecosysteem niet re-engineeren langs een lineair pad. Je kunt hoogstens een richting beïnvloeden. Wat er allemaal zal gebeuren in die richting weet je echter niet. We dienen te leren de natuur te observeren en ermee samen te werken. Dat gaat ook op voor levende ecosystemen zoals organisaties en menselijke gemeenschappen. Je kunt een complex levend systeem zoals een kind in een bepaalde richting begeleiden, maar je weet niet hoe zijn of haar leven zich zal ontspinnen in de grotere context. Hoe hard we het soms ook zouden willen, we hebben er geen totale vat op. Eén toevallige gebeurtenis kan alles een andere kant opsturen dan wat wij dachten dat zou gebeuren. De factor die de grootste rol speelt bij de evolutie van een systeem zijn de relaties. Zoals in: met wie gaan je kinderen om? De introductie van een nieuwe diersoort in een ecosysteem kan alles op zijn kop zetten. Eén nieuwe persoon in een gemeenschap kan alles veranderen. We voeden onze kinderen op in een bepaalde richting en dan ontmoeten ze iemand die veel meer invloed heeft op hun verdere evolutie dan wij. Complexe levende systemen zijn niet onder newtoniaanse controle te krijgen. Vergeet sociale engineering. Als je een cultuur wilt transformeren zul je het met de mensen dienen te doen, niet top-down met een geschreven actieplan, maar lerend ter- wijl je vordert. In relatie.Het alternatief is dat je de controle hebt over een organisatie die zich als een machine gedraagt. Ga daar maar mee de innovatie-economie tegemoet... Jan Bommerez